მარადიული აღმოსავლეთი

 "არის დასავლეთი და აღმოსავლეთი ნუ ფიქრობთ არიან ერთი,

სანამ ცა არსებობს ან მიწა ასეთი რომლებსაც დასცქერის ღმერთი,

მაგრამ მწამს ორივე უმალვე განდგება სხვაობაც ეშმაკმა იცის,

თუ ორი ვაჟკაცი პირისპირ დადგება საზღვარზე ცისა და მიწის." 

რუდიარდ კიპლინგი 1889.  თარგმანი კოტე ყუბანეიშვილის

                                                                        ვან გოგის მიერ მის სახელოსნოში შესრულებული პორტრეტი იაპონური სურათებით ფონაზე

მე-19 საუკუნე იყო პერიოდი როდესაც აღმოსავლეთმა და დასავლეთმა ერთმანეთთან დაახლოვება დაიწყო. პარიზის მსოფლიო გამოფენებმა 1878, 1889, 1900 წლებში მხატვრებსა და ინტელექტუალებს საშუალება მისცა უკეთ გასცნობოდნენ აღმოსავლურ ხელოვნებას. თუ ამ პერიოდის ხელოვნებაში მიმდინარე ტენდენციებს დავაკვირდებით ვნახავთ, როგორ უთმობს ევროპულ სახვით ხელოვნებაში იტალიური რენესანსის დროიდან გამეფებული სფუმატო (შუქ-ჩრდილის რბილი გადასვლები) ადგილს იაპონურ პლაკატურობას. ამ ტრანზიციის საუკეთესო მაგალითად ალბათ ვან გოგის ფერწერა გამოდგება. მხატვრის სურათები მისი პარიზში გადასახლების შემდეგ რადიკალურად იცვლება. შუქ-ჩრდილსა და სივრცეს სულ უფრო ნაკლები მნიშვნელობა ენიჭება და მთელი აქცენტი ნათელ ფერებსა და კონტურზე გადადის, რითაც სულ უფრო და უფრო ემსგავსება იმ იაპონურ სურათებს, რომლებსაც ის აგროვებდა და თავის სახელოსნოში კედლებზე კიდებდა.

                                                                                                                                          წვიმის შემდეგ. 2014. ზეთი ტილოზე.

ასე ხდება, რაც მოგწონს, დიდ ხანს აკვირდები, ტკბები მისი ესთეტიკით, და გინდა ეს თუ არა, საბოლოოდ, იგი ასახვას შენს ხელოვნებაშიც ჰპოვებს.

ერთი წლის წინ, არ ვიცი საიდან, თავში იდეები მომივიდა და ნახატების ახალი სერია შევქმენი-წვიმების სერია ჰქვია. ნახატები ბრტყელია, არავითარი სივრცე, არც ფორმები. ხელით ნაქსოვი ხალიჩასავით აქვს ჩაწნული სხვადახვა ფერები, რომლებიც ერთმანეთს არ ერევა. უბრალოდ ერთმანეთის გვერდიგვერდ არიან და შორიდან თუ შეხედავ, მხოლოდ მაშინ აღიქმებიან ერთ მთლიანობად. მოკლედ ხალიჩასავითაა.

ახლახან მივხვდი თუ საიდან მომივიდა თავში მათი ხატვის იდეა....

ჩემს ბავშვობაში საზაფხულო არდადეგებს ხშირად სოფელში ვატარებდი, ბებიაჩემის ოლღა ნადარეიშვილის სახლში. ძველი ტრადიციული ხის სახლი იყო. ზუსტად იმის ანალოგი, თბილისის ეთნოგრაფიულ მუზეუმში რომ დგას. სხვათა შორის მუზეუმშიც ჩვენი სოფლიდან ჩაუტანიათ. იმ ოთახში, სადაც მე მეძინა ხოლმე, ლოგინის გვერდით კედელზე ერთი ძველი ხალიჩა ეკიდა. ძალიან ლამაზი იყო. რაღაც უცნაური ფორმის ორნამენტები ჰქონდა და ფერებიც ისეთი იყო, ბავშვის ფანტაზიას რომ მოიტაცებს და, სადღაც, ზღაპრულ სამყაროში რომ წაიყვანს.                                                

როგორც ყველა ბავშვს, მეც არ მინდოდა ხოლმე ადრე                    დაძინება. აივანზე უფროსების მოსმენა მერჩივნა, მაგრამ ვინ მოგცემდა ამის ნებას. მაიძულებდნენ დავწოლილიყავი და დამეძინა. მეც სხვა რა გზა მქონდა, ვწვებოდი კედლისკენ, ანუ ხალიჩისკენ გადავბრუნდებოდი ხოლმე-ვითომ მეძინა. სინამდვილეში თვალები ფართოდ მქონდა გახელილი და ამ ხალიჩას ვუყურებდი, არა იმიტომ რომ ყოველთვის მისი ყურება მინდოდა, არამედ იმიტომ რომ თავი მძინარედ მომეჩვენებინა ბებიასთვის. ვინ იცის, რამდენი საათი მაქვს მის ყურებაში გატარებული...

 

გავიდა წლები... ერთხელ, ოლღა ბებიამ გვერდით დამისვა და ამ ხალიჩის შეძენის ამბავი მომიყვა. თურმე, თბილისში შეუძენია მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში. მითხრა ძალიან ძვირი ღირდა, მაგრამ იმდენად მომეწონა, რაც დანაზოგი მქონდა, არ დავიშურე და მაინც ვიყიდეო. მინდა ეს ხალიჩა შენ გაჩუქო და რამე კარგ საქმეში თუ დაგჭირდა ფული, იმ შემთხვევაში გაყიდეო.

ეს კარგი საქმეც გამოჩნდა. 1994 წელს გერმანიაში სწავლის გასაგრძელებლად გადავწყვიტე წასვლა და ფული დამჭირდა. გავიკითხე რა გირს ეს ხალიჩა მეთქი და მხოლოდ მაშინ, როდესაც მის შესაძენად კოლექციონერი სპეციალურად თელავივიდან ჩამოფრინდა,გავიგე მისი ნამდვილი ფასიც და სახელოვნებო ღირებულებაც. ის ძველი ტრადიციული შირვანული ხალიჩა აღმოჩნდა. შირვანი კავკასიის უკიდურეს სამხრეთში მდებარე რეგიონია რომელიც ირანთან გეოგრაფიული სიახლოვის გამო, რა თქმა უნდა, სპარსული კულტურის დიდ გავლენასაც განიცდიდა ყოველთვის. ამ გარემოებამ ხელი შეუწყო ისეთი უნიკალური ტრადიციის განვითარებას, როგორიცაა შირვანული ხალიჩები. მათში თავს იყრის როგორც კავკასიური ორნამენტიკა, ასევე, სპარსული სალიჩის ქსოვის ხელოვნება. ყველაზე იდუმალებით მოცული ის ფიგურებია, რომლებსაც ამ ხალიჩებზე ნახავთ. მათში ყველა იმ კულტურის ანარეკლს დაინახავთ, რასაც აბრეშუმის გზის იმ მონაკვეთზე გაუვვლია რომელზეც შირვანის რეგიონი მდებარეობს, დაწყებული ტიბეტური სვასტიკებით, დამთავრებული ბრიტანეთის კუნძულების ძველი მოსახლეობის პიქტების მიერ ქვაში გამოთლილი ორნამენტებით. საიდან სადაო?! - იტყვის კაცი. სად ბრიტანეთი, ტიბეტი და სად კავკასიაო?! მაგრამ ფაქტია, რომ აღმოსავლეთისა და დასავლეთის კულტურათა დიალოგი პარიზის მსოფლიო გამოფენაზე გაცილებით ადრე უარსებია და საკმაო გავლენაც მოუხდენიათ ერთმანეთზე.

აი, ახლა, ვზივარ ჩემს სახელოსნოში, ჩვენი პლანეტის უკიდეურეს დასავლეთში, კალიფორნიაში და ვუყურებ ჩემს ნახატებს, რომლებიც როგორც აღმოჩდა, შირვანული გავლენით დამიხატავს! აი, ასეთია მარადიული აღმოსავლეთი! 

მირზა (პაპუნა) დავითაია 

Art in the Twenty-First Century

I am wondering, what place will be taken by art in the 21st century? In what directions will future art go especially the visual arts which doesn't use modern technologies, or uses it (photographic projection, computer generated images, etcetera) only in limited ways so that its footprint is not reflected in the final product. Technological developments, computers and inventions of computer-generated graphics, have raised pretty important questions: At what phase of its development is the visual arts in now, and what is its future? What will the relationship between the digital arts and traditional arts become, and how will they affect each other? These are things that I am interested in; I often think about particular issues and share my thoughts here on this blog.

Let's start with a little art history. Developments in art history have always closely followed footsteps of political, social and technological development. Thus the ideas of Humanism in Europe and the beginning of the Protestant Reformation in North Europe, served as a trigger for depicting scenes of people's everyday life in works of fine art. This in fact had not previously been encountered; instead art topics were only of saints and monarchs. Here for example in the painting: The Peasant Wedding by Peter Bruegel, which depicts ordinary Netherlander peasants, simple people. Have you ever seen a painting like this before the 16^th century? No, you couldn't. It didn't exist before but then became a reflection of ideas of Humanism and Reformation. Those new ideas made ordinary mortals an object of interest.

The second example concerns the impact of technological innovation on fine art. The invention of photography in the 19th century and the rapid development of it raised a question: What was the purpose of traditional painting and especially realistic painting which tried to replicate nature as much as possible? This topic prompted a different style of development in art that does not reflect natural reality, but its artistic interpretation of it. Impressionism, Expressionism, Cubism, and so on emerged. At that time society didn't accept this new art easily, because it was accustomed to traditional art. The Impressionists for example were heavily criticized for their works, which by the way was not yet called Impressionism - when they first time dared to show at the Paris Salon.  

Of course the political and social development of humanity and its technological progress has not stopped with the above examples, but the development continues on a daily basis and affects our lives and our art.

Talking about history, historically an artist used to be kind of a hybrid between a philosopher and craftsman.  He/she needed to think like a philosopher and a scientist, simultaneously he/she needed to have both a highly trained eye and hand in order to execute the particular craft. Future tendencies in the craftsman part of art will initiate a loss of importance, since the craft will increasingly be taken over by computer technologies.  But the philosophical and mental part will matter more and more.

Thus, in the spirit of innovation and creativity, I am working on my art with excitement awaiting news about developments in 21st century art. 

                                                                                                                   
Written by Mirza Davitaia  http://www.mirza-art.com/
Edited by Nicole Borgenicht